Yat ve Tekne Endüstrisi Derneği (YATED) Başkanı Murat Bekiroğlu ile bir araya geldiğimiz Temmuz sayımızda, Türkiye’de yat ve tekne endüstrisinin mevcut büyüklüğü ve ekonomik değerini konuştuk.
Türkiye yat ve tekne endüstrisi alanında son dönemde önemli bir atılım içerisinde. Endüstrimiz dünya ile rekabette hangi konumda? Sektörün mevcut büyüklüğü, ekonomik değeri, yarattığı iş hacmi konusunda neler söylersiniz?
Türkiye’de sektörün büyüklüğü yıllık yat alım satımında 450 milyon Euro civarındayken, Türk yat ve tekne endüstrisinin yan sanayi ile birlikte ekonomik büyüklüğü 2 milyar dolara yaklaşıyor. Pazarın yıllık büyüme oranı ise ortalama %20’lerde. Ancak, yabancılara Türk bayraklı tekneye yatırım yapma şansı verilmemesi, yabancı yatırımcının etkisini oldukça düşürüyor. Türk bayraklı tekneler dışındaki teknelerin charter’da kullanılamıyor olması çok ciddi bir avantaj olmakla beraber, kazanılan avantajın daha iyi değerlendirilmesi; tekne parkımızın genişletilmesi için yabancılara da Türk bayraklı tekneye yatırım yapma şansı verilmesi gerekiyor. Devlet eliyle yapılacak regülasyonla vergilendirmelerdeki adaletsizliklerin giderilmesi de ülkemizi kısa sürede Akdeniz yatçılık pazarının lideri konumuna getirecek önlemler olacaktır.
Türkiye’de şu an 85 tane tersane var ve çok ciddi üretimler yapılıyor. Sektörün istihdama verdiği katkı toplamda 200 bin civarında. Türkiye, geçen yıl gemi, yat ve hizmetleri ihracatından 1 milyar 720 milyon dolarlık gelir elde etti. Bir de tamir ve bakım ihracatı var. Bu da eklendiğinde sektörümüzün ihracatı 3 milyar dolara kadar çıkıyor.
Yatçılık sektörü hem Türkiye’de hem de global ölçekte COVID-19 etkisiyle pek çok sektörün tersine bir deneyim yaşadı. 2022 yılı ise, yatçılık sektörünün pik yaşadığı bir yıl oldu. 2023 yılı da dünya genelinde pandemiyle artan yükseliş trendinin devam ettiği bir yıldı. Satış anlamında 2022 yılı performansına çok yakın rakamlarla ilerledik. Tekne reel sektöründe önümüzdeki dönemler içinde de ülkemizin büyümesinin hız kaybetmesini beklemiyoruz.
Yat turizminin ülkemizdeki mevcut konumu hakkında neler söylersiniz? Atılması gereken adımlar sizce neler?
Yat turizmi yurt dışından oldukça yüksek talep görüyor. Ancak, çok ciddi bir potansiyel olmasına rağmen kapasite yetersizliği söz konusu. Marinalar, sadece doğrudan sektörümüze kazandırmıyor; yapıldıkları yere bir ekosistem getirerek, bulunduğu bölgedeki bütün bileşenlere kazandırıyor. Tekne turisti, haftalık 600-700 dolar harcama yapan kitle turistinin minimum 3-4 katından 15 katına kadar daha fazla harcama yapıyor.
Kitle turizminin 4-5 katı gelir getiren tekne turizminde bir devlet regülasyonu gerekiyor. Kitle turizminden daha fazla harcama yapan teknecilerin ödedikleri vergilerde adaletsizlik bulunuyor. 600 dolarlık turizm geliri bırakan otel turisti %10 KDV öderken, bu oran teknecilerde %20’ye çıkıyor. Turistler bir otele gelip tatil yaptığında oda ücretlerine yalnızca %10 KDV yükü gelirken, tekne kiralamak istediklerinde bu vergi ilavesi %20 oluyor. Dolayısıyla da otellerin rekabet gücü artıyor ve göreceli olarak daha cazip fiyatlar sunabiliyorlar. Tekne kiralamaları için uygulanan KDV oranının da otellerde olduğu gibi %10 olarak düzenlenmesi, ekonomiye daha fazla katkı sağlayan tekne turistini de artıracaktır.
Yat ve tekne endüstrisinin gelişip büyümesinde ana başlıklar nelerdir? Ülkemizdeki sektörün daha da gelişmesi adına neler yapılmalı?
Yatçılık sektöründeki hareketliliğin sağlıklı ve istikrarlı bir şekilde devam ederek endüstrinin büyümesi isteniyorsa vergi dezavantajının ortadan kaldırılması konusunda çalışmalar yapılması önem taşıyor. Bizlerin çabasıyla 2017’de yapılan vergi iyileştirmelerinden sonra sektörün kazandığı hareketlilik hatırlanarak, yeniden bir değerlendirilme yapılması bizce elzem hâle gelmiştir.
Vergi meselesinin, her ne kadar tekne kiralamada satın almada olduğu kadar etkili olmadığı düşünülse de aslında yüksek vergiler; yeni yatırımlarla birlikte yeni teknelerin de ülkenin toplam tekne filosuna katılmasında olumsuz etki yaparak, ülkenin charter potansiyelinin değerlendirilmesinin önünde engel teşkil ediyor.
