Lojistik sektörü, 2024 yılında jeopolitik değişimlerin, sürdürülebilirlik gerekliliklerinin ve teknolojik gelişmelerin etkisiyle önemli bir dönüşüm sürecinden geçiyor. Türkiye, stratejik konumu ve güçlü altyapısıyla bu dönüşümde kilit bir rol oynarken, küresel lojistik sektörü de yeniden şekillenen tedarik zincirleri ve artan çevresel duyarlılıkla hareket ediyor.
Türkiye’nin lojistik sektörü, Cushman & Wakefield | TR International tarafından yayımlanan “Lojistik Pazar Görünümü Türkiye 2024” raporunda kapsamlı bir şekilde ele alındı. Cumhurbaşkanlığı Yatırım Ofisi iş birliğiyle hazırlanan rapor, Türkiye’nin Avrupa, Asya ve Orta Doğu arasında stratejik bir köprü olma özelliğiyle lojistik yatırımcılar için cazip fırsatlar sunduğunu ortaya koyuyor.
2023 yılında jeopolitik risklerin artması ve küresel ticaret yollarındaki değişim, Türkiye’nin “yakın kıyı” stratejisiyle ön plana çıkmasını sağladı. Türkiye, uluslararası yatırımcılar için daha ekonomik ve güvenli bir tedarik zinciri merkezi olarak değerlendiriliyor. 2023 yılında navlun fiyatlarının neredeyse iki katına çıkması ve ticaret rotalarının uzaması, şirketlerin operasyonlarını daha yakın bölgelere kaydırmasını hızlandırdı. Türkiye, özellikle Avrupa için en popüler kaynak bulma ve yeniden tedarik bölgeleri arasında 3’üncü sırada yer alıyor.
Lojistik sektöründeki büyümeyi destekleyen bir diğer unsur ise altyapı yatırımları oldu. Bakü-Tiflis-Kars Demiryolu, Marmaray ve Yavuz Sultan Selim Köprüsü gibi projeler, Orta Koridor’u daha cazip bir ticaret güzergahı haline getirirken, planlanan Kalkınma Yolu Projesi ile Türkiye’nin lojistik gücünün daha da artması hedefleniyor.
Küresel lojistik sektöründe yeni trendler
Küresel lojistik sektörü, 2024 yılında sürdürülebilirlik ve dijital dönüşüm temalarını merkezine alıyor. Karbon emisyonlarını azaltma hedefleri doğrultusunda yeşil lojistik uygulamaları, sektörün önemli bir parçası haline geldi. Yapay zeka, robotik otomasyon ve otonom araçlar gibi teknolojiler, lojistik süreçlerini daha etkin ve çevre dostu hale getirmeyi hedefliyor.
Dijitalleşme ve yeşil lojistik entegrasyonu, özellikle Avrupa Yeşil Mutabakatı çerçevesinde büyük önem taşıyor. Türkiye, 12. Kalkınma Planı kapsamında dijital dönüşümü teşvik ederek bu sürece aktif bir şekilde katkı sağlıyor. E-ticaretin hızla büyümesiyle lojistik merkezlere olan talep artarken, dronlarla teslimat ve IoT (Nesnelerin İnterneti) teknolojileri lojistik sektöründe yaygınlaşıyor.
E-Ticaret ve lojistik depo talebi artışı
E-ticaretin yükselişi, özellikle lojistik depo yatırımlarını artırıyor. Türkiye’nin dijital ticaret işlem değerinin 2027 yılında 136,89 milyar dolara ulaşması bekleniyor. Bu durum, transfer merkezleri ve bölgesel depolara olan talebi artırırken, nitelikli depo arzı sınırlı kaldığı için kira fiyatlarının da yükseldiği gözlemleniyor. İstanbul’da birinci sınıf lojistik depo kiralarının 2024 yılının ilk çeyreğinde yıllık yüzde 18,75 oranında artması, bu eğilimi doğruluyor.
Türkiye’nin küresel potansiyeli
Türkiye, Agility Gelişmekte Olan Piyasalar Lojistik Endeksi’ne göre 2023 yılında 11’inci sırada yer aldı. Raporda Türkiye’nin lojistik kapasitesinin son beş yılda istikrarlı bir şekilde arttığı, güçlü perakende pazarı ve hızla büyüyen e-ticaret sektörüyle bu alandaki küresel rolünü daha da güçlendirdiği belirtiliyor.
Uluslararası şirketler de Türkiye’nin lojistik potansiyeline kayıtsız kalmıyor. Amazon, FedEx Express gibi devler Türkiye’ye büyük yatırımlar yaparken, Çinli otomotiv firmalarının da üretim hatlarını Türkiye’ye taşımayı planladıkları raporlarda vurgulanıyor.
2024’te Lojistikte Öne Çıkan Alanlar
- Akıllı Depolar ve Teknoloji Kullanımı: Yapay zeka destekli lojistik sistemleri ve robotik otomasyon, sektörde etkinliği artırıyor.
- Sürdürülebilir Lojistik: Yeşil lojistik uygulamaları, karbon salınımını azaltarak çevresel sürdürülebilirliğe katkı sağlıyor.
- Orta Koridor ve Yeni Ticaret Rotaları: Orta Koridor, hız ve maliyet avantajlarıyla ön plana çıkıyor.
- E-Ticaretin Etkisi: Dijitalleşme ve e-ticaret büyümesi, lojistik sektörüne yeni fırsatlar sunuyor.
2024 Trendleri Nelerdi, Hangileri Gerçekleşti?
Lojistik sektörü 2024 yılına girerken teknoloji, sürdürülebilirlik ve küresel ticaretteki değişimlere yönelik büyük bir dönüşüm sürecine hazırlanıyordu. Yıl boyunca bu öngörülerin ne ölçüde gerçekleştiği ve hangi yeniliklerin sektörde damga vurduğu dikkatle takip edildi.
- Yeşil Lojistik ve Sürdürülebilirlik
- Öngörü: Küresel iklim krizi, karbon emisyonlarının azaltılmasına yönelik politikalar ve Avrupa Yeşil Mutabakatı gibi düzenlemelerin, lojistik sektörünü çevre dostu çözümlere yöneltmesi öngörülüyordu. Elektrikli araçlar, güneş enerjisiyle çalışan depolar ve karbon nötr taşımacılık uygulamalarının hız kazanması bekleniyordu.
- Gerçekleşme: Sürdürülebilir lojistik, yıl boyunca en çok konuşulan konular arasında yer aldı. Türkiye ve dünya genelinde lojistik şirketleri, elektrikli araç filolarını genişletti ve yenilenebilir enerjiye dayalı depolama çözümleri geliştirdi. Ancak, bazı bölgelerde altyapı eksiklikleri bu dönüşümün hızını yavaşlattı.
- Dijitalleşme ve Otomasyon
- Öngörü: Yapay zeka (AI), robotik süreç otomasyonu (RPA) ve Nesnelerin İnterneti (IoT) gibi teknolojilerin, lojistik süreçlerini daha verimli hale getirmesi bekleniyordu. Akıllı depolama sistemleri, gerçek zamanlı takip ve dronlarla teslimat gibi yeniliklerin yaygınlaşacağı öngörülüyordu.
- Gerçekleşme: Dijitalleşme trendi yıl boyunca hız kazandı. Özellikle dronlarla teslimat, büyük perakende zincirlerinin ve e-ticaret firmalarının odak noktası oldu. Ayrıca, yapay zeka destekli lojistik yazılımları, tedarik zinciri süreçlerinde tahminleme ve rota optimizasyonu gibi alanlarda kullanıldı.
- E-Ticaret ve Mikro Dağıtım Merkezleri
- Öngörü: E-ticaretin yükselişiyle birlikte, hızlı teslimat taleplerini karşılamak için şehir içi mikro dağıtım merkezlerinin yaygınlaşacağı düşünülüyordu.
- Gerçekleşme: Bu öngörü gerçekleşti. E-ticaret devleri, büyük şehirlerde mikro dağıtım merkezleri kurarak “aynı gün teslimat” ve “son kilometre lojistiği” çözümlerine odaklandı. Türkiye’de de özellikle İstanbul, İzmir ve Ankara gibi büyük şehirlerde bu merkezlerin sayısı hızla arttı.
- Tersine Lojistik ve Döngüsel Ekonomi
- Öngörü: İade süreçlerinin etkin yönetimi ve geri dönüştürülebilir ambalajların kullanımı, lojistikte önemli bir gündem maddesi olacaktı.
- Gerçekleşme: Tersine lojistik, özellikle moda ve elektronik sektörlerindeki iade süreçlerinde etkili bir şekilde uygulandı. Döngüsel ekonomi kapsamında, yeniden kullanılabilir ambalajlara yönelik yatırımlar arttı.
- Yakın Kıyı (Nearshoring) ve Tedarik Zinciri Esnekliği
- Öngörü: 2023 yılında tedarik zinciri kırılganlıklarının ardından şirketlerin üretim ve lojistik faaliyetlerini daha yakın bölgelere kaydıracağı bekleniyordu. Türkiye gibi stratejik konuma sahip ülkelerin bu trendden faydalanacağı öngörülüyordu.
- Gerçekleşme: Yakın kıyı trendi, özellikle Avrupa ülkelerinin Türkiye gibi bölgelere yönelmesiyle somutlaştı. Avrupa’ya daha yakın üretim ve lojistik üsleri, tedarik zinciri maliyetlerini düşürme açısından önemli bir çözüm oldu.
2024’te Öne Çıkan Yeni Gelişmeler
Otonom Araçların Kullanımı: Otonom kamyon ve teslimat araçları, 2024’te lojistik sektöründe daha fazla gündeme geldi. Bazı ülkelerde otonom teslimat testleri başarıyla sonuçlandı. Ancak, bu alandaki düzenlemelerin eksikliği ve yüksek yatırım maliyetleri, yaygınlaşmayı sınırladı.
Küresel Ticaret Rotalarının Yeniden Şekillenmesi: Rusya-Ukrayna Savaşı’nın etkileri, tedarik rotalarında değişimlere neden oldu. Türkiye, Orta Koridor’un önem kazanmasıyla bu süreçte lojistik açısından kilit bir rol oynadı.
5G Teknolojisi ile Dijital Dönüşüm: 5G altyapısının yaygınlaşması, lojistik süreçlerdeki iletişim hızını ve veri analiz kapasitesini artırdı. Gerçek zamanlı takip sistemleri, 5G sayesinde daha etkin hale geldi.
Karbon Kredileri ve Yeşil Sertifikalar: Şirketler, çevre dostu taşımacılık ve depo çözümleri sunarak karbon kredisi elde etmeye yöneldi. Ayrıca, yeşil lojistik uygulamaları için sertifika talepleri artış gösterdi.
2024 yılı, lojistik sektörünün dijitalleşme, sürdürülebilirlik ve tedarik zinciri esnekliği gibi alanlarda devrimsel bir dönüşüm yaşadığı bir yıl oldu. Türkiye, bu dönüşümdeki rolünü güçlendirerek hem bölgesel hem de küresel lojistik merkezi olma hedefinde büyük adımlar attı. Lojistik sektöründeki bu trendlerin, hem yerel hem de uluslararası düzeyde sektöre uzun vadeli etkiler bırakması bekleniyor.
Sektör yenilikçi teknolojiler ve çevreci yaklaşımlar ile geleceğe hazırlanıyor
Türkiye ve dünya lojistik sektörü, 2024 yılında sürdürülebilirlik ve dijitalleşme ekseninde yeniden şekilleniyor. Türkiye, jeopolitik avantajları ve güçlü altyapısıyla uluslararası yatırımcılar için önemli bir cazibe merkezi olmaya devam ederken, küresel lojistik sektörü de yenilikçi teknolojiler ve çevreci yaklaşımlar ile geleceğe hazırlanıyor. Bu dönüşüm, lojistik sektörünü sadece bir ticaret aracı olmaktan çıkarıp, ekonomik büyümenin temel taşlarından biri haline getiriyor.
