İnternet kullanımının yaygınlaşması ile hayatımızın ayrılmaz bir parçası haline gelen e-ticaret, bugün aradığımız her ürüne anında ulaşmamızı sağlıyor. Haliyle, bu sektörde oldukça büyük bir pazar oluşmuş durumda. Günümüzde teknolojinin hızla ilerlemesi ve dijital dönüşümün etkisiyle birlikte e-ticaret, Türkiye ekonomisinin önemli bir parçası haline geldi. E-ticaret geleneksel ticaretin sınırlarını aşarak, işletmelere geniş bir müşteri kitlesine erişim, maliyet tasarrufu ve büyüme fırsatları sunmasıyla öne çıkıyor. Fintek şirketi FIS tarafından hazırlanan Küresel Ödemeler Raporu 2023’e göre, küresel e-ticaret pazarının 2022 ile 2026 yılları arasında yıllık %9 oranında büyüme kaydedeceği tahmin ediliyor. Rapora göre 2022 yılında yaklaşık 6 trilyon dolar olan e-ticaret işlemlerinin 2026 yılında 8,5 trilyon doların üzerine çıkması bekleniyor
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) da, internet kullanımı ve online alışveriş hakkındaki Hanehalkı Bilişim Teknolojileri (BT) Kullanım Araştırması’nın 2023 yılı sonuçlarını açıkladı. Yapılan araştırmanın sonucunda son 12 ayda e-ticaret platformlarından mal veya hizmet satın alanların oranı %49,5 olarak kayıtlara geçti. 2022 yılında ise bu oran %46,2 olarak belirlenmişti.
İnternetten sipariş verme oranı erkeklerde %52,4, kadınlarda ise %46,6 oldu. 2023’ün ilk 3 ayı içerisinde sipariş verdiğini söyleyenlerin oranı da %38 olarak gerçekleşti.
E-ticaret yapan bireylerin %75,5’i giyim, ayakkabı ve aksesuar satın aldı
İnternet üzerinden 2023 yılının ilk 3 ayı içerisinde mal veya hizmet satın alan ya da sipariş veren bireylerin %75,5’i giyim, ayakkabı ve aksesuar satın aldı. Bunu, %47,6 ile lokantalardan, fast food zincirlerinden, catering şirketlerinden yapılan teslimatlar, %37,1 ile gıda ürünleri, %32,2 ile kozmetik, güzellik ve sağlık ürünleri ve %28,8 ile temizlik ürünleri, kişisel bakım malzemeleri takip etti. Bu bireyler cinsiyete göre incelendiğinde; erkeklerin %69,3’ü giyim, ayakkabı ve aksesuar, %48,9’u lokantalardan, fast food zincirlerinden, catering şirketlerinden yapılan teslimatları ve %37,2’si gıda ürünleri; kadınların %81,7’si giyim, ayakkabı ve aksesuar, %46,4’ü kozmetik, güzellik ve sağlık ürünleri ve %46,4’ü lokantalardan, fast food zincirlerinden, catering şirketlerinden yapılan teslimatları satın aldı.
Türkiye’nin e-ihracattaki hedefi 50 milyar dolar
E-ihracatın genel ihracat içindeki payının %10’a çıkarılmasını öncelikli hedef olarak belirleyen Ticaret Bakanlığı, geçtiğimiz günlerde e-ihracat yapan yararlanıcı firmalara yeni destek paketleri açıklamıştı. Bu hedefin 26 milyar dolara denk geldiğini kaydeden Elektronik Ticaret İşletmecileri Derneği (ETİD) Başkanı Emre Ekmekçi, “Bu, önümüzdeki dönemlerde 50 milyar dolarlık bir hacme tekabül ediyor. Bu fırsatı iyi değerlendirmeliyiz. Gündemimize sektör olarak yabancı müşterilere nasıl ürün satabileceğimiz ve pazar çeşitlendirmesi gibi konuları alıyor ve bunlar üzerinde çalışmalar yapıyoruz. Bakanlığımızın hazırladığı raporun da bu yolda ilerlemek isteyen ihracatçılarımıza çok yardımcı olacağını düşünüyoruz.” dedi.
E-ticaret işlemlerinde sorun yaşayan bireylerin oranı %27,1 oldu
TÜİK’in Hanehalkı BT Kullanım Araştırması’nın sonuçlarına göre son 3 ay içinde web sitesi veya mobil uygulama üzerinden yaptığı satın alma işleminde bir sorunla karşılaşan bireylerin oranı 2023 yılında %27,1 oldu. En fazla karşılaşılan sorunlar sırasıyla %13,6 ile teslimatın belirtilenden daha yavaş olması ve %11,1 ile yanlış veya hasarlı mal/hizmet teslimi oldu.
E-ticaret yapanlar 4 konuda zorluk yaşıyor
İstanbul Ticaret Odası (İTO) tarafından hazırlanan Reel Sektörün Dönüşümünde E-ticaret ve E-ihracat başlıklı rapora göre, şirketler e-ticarette en çok 4 konuda zorluk yaşıyor. Yüksek komisyon oranları şirketlerin maruz kaldıkları zorluklar arasında %56,5 ile ilk sırada yer alırken, kargo ücretlerinin yüksek olması %45,5 ile ikinci, e-ticarette aşırı rekabet %37,8 ile üçüncü, lojistik problemler ise %30,9 ile dördüncü temel zorluk oldu. Ankete katılan şirketlerin %48’i kendi internet sitesi, mobil uygulama veya online satış platformları aracılığıyla e-ticaret yaparken, şirketlerin %39,4’ü e-ticaret alanında 3 ila 5 yıldır faaliyet gösteriyor.
Bu alanda 10 yıl ve üzeri süre faaliyet gösterenlerin oranı %9,4 olurken, ankete katılan şirketlerin %35,8’i e-ticaret kanalıyla e-ihracat yaptığını beyan etti. İhracat yapan şirketler arasında e-ihracat yapanlar ise %67,2 düzeyinde kaldı. İTO Başkanı Şekib Avdagiç, Türkiye’nin Avrupa, Asya ve Orta Doğu’nun kesişme noktasındaki stratejik konumu ve Afrika ile artan ticari faaliyetleri ile e-ticaret ekosisteminde önemli bir küresel aktöre dönüşme potansiyeline sahip olmasıyla öne çıktığını belirtti. Avdagiç, 2020’de İstanbul’da kişi başına düşen e-ticaret harcamasının 3 bin 330 TL iken 2022 yılının ilk 6 ayında bu tutarın 9 bin 857 TL’ye yükseldiğini bildirdi.
Avdagiç, e-ticaretin kendisine harcanan yatırımları güçlü bir katma değere ve ekonomik güce dönüştürebildiğini belirterek, “Türkiye jeopolitik konum, potansiyel üretim gücü ve nüfus dinamiğiyle önemli bir ekonomik güç merkezi olma yolunda. İhracat hedefleriyle birlikte e-ticaret ve e-ihracat, Türkiye için önemli bir yatırım ve katma değer imkânı sunuyor. İhracata dayalı büyüme modelinin ve ekonomik refahı tabana yayacak stratejik yatırım alanlarının başında geliyor. E-ticaret ve e-ihracat ekosistemlerinin sunduğu güçlü potansiyellerin ekonomiye uyarlanması ise Türkiye için milli üretimin ve özgür ticaretin kapısı olacaktır.” ifadelerini kullandı.
Türkiye dünya sıralamasında üçüncü
İTO’nun raporunda, e-ticarette yüksek komisyon oranlarının en büyük zorluk olarak öne çıkmasını değerlendiren İstinye Üniversitesi (İSÜ) İktisadi, İdari ve Sosyal Bilimler Fakültesi Öğr. Üyesi Dr. Naim Çetintürk, “E-ticarette komisyon, çoğunlukla pazaryerleri için farklı ürün gruplarına göre %4’ten %23’e kadar değişen oranlarda ödenen önemli bir maliyet kalemi. Ancak pazaryerleri birçok satıcının ulaşması neredeyse hiç mümkün olmayan ya da çok yüksek reklam bedelleri ödeyerek erişebileceği geniş coğrafi alana yayılan kitlelere erişmeyi ve satış yapmayı olanaklı hale getiriyor. Dolayısı ile yüksek bulunan bu komisyonların sadece ürün satışı değil daha ziyade Hedef kitleye ulaşım maliyeti olarak görülmesi, strateji geliştirme ve iş modellemesi açısından özellikle e-ticaret yapan KOBİ’ler için doğru bir yaklaşım olacaktır.” değerlendirmesinde bulundu. Türkiye’de de e-ticaretin hızla büyüdüğüne dikkat çeken Çetintürk, “Haftada en az bir kez e-ticaret alışverişi yapan internet kullanıcılarının oranına göre Türkiye %64,6 ile dünyada Tayland (%66,8) ve Güney Kore’den (%65,6) sonra üçüncü sırada geliyor. Bu nedenle dünya genelindeki e-ticaret büyüme trendi ülkemizi de olumlu yönde mutlaka etkileyecektir.” dedi.
Lojistik ve kargo sürecinin e-ticaretteki rolü büyük
E-ticaretin bu kadar büyümesinde hız faktörünün de çok büyük etkisi bulunuyor. Grand View Research’ün verilerine göre, 2022 yılında 315 milyar dolara ulaşan küresel e-ticaret lojistiği pazarının, 2023 yılında 600 milyar doları, 2033 yılında 3 trilyon doları aşması bekleniyor. Bu rakamlar e-ticarette lojistik, kargo ve teslimat süreçlerinin önemini ortaya koyuyor. Elektronik Ticaret Derneği (ELİDER) de sektörün durumunu analiz etmek amacıyla bir anket çalışması gerçekleştirdi. ELİDER Yönetim Kurulu Başkanı Fehmi Darbay, “E-ticarette müşterinizi sipariş aşamasına kadar memnun edebilirsiniz ama kargo süreçlerinde yaşanan bir sorun e-ticaret şirketinin hanesine yazılıyor.” diyerek bu durumun e-ticaret şirketlerinde bir handikaba yol açtığını ve müşteri kaybettiklerini ifade ediyor. Ankete katılan e-ticaret satıcılarının %97’si, son zamanlarda çalıştıkları kargo şubeleri ile en az bir kez paket desi boyutu konusunda uyuşmazlık yaşadıklarını belirtti. Bu durum, kargo gönderilerinde yaşanan sorunların bir göstergesi olarak öne çıktı. Araştırma sonuçlarına göre, genel anlamda kargo şirketlerinden memnuniyet düzeyi 10 üzerinden ortalama 5.4 olarak belirlendi.
Dünyada online alışverişin 5 mega günü
1. Cadılar Bayramı – 31 Ekim 2023: Pandemi öncesi seviyelere geri dönerek 2022’de 10,6 milyar dolar harcama yapıldı.
2. Şükran Günü – 23 Kasım 2023: ABD’de sadece Şükran Günü’nde 5,3 milyar dolarlık çevrimiçi harcama yapılıyor. Mobil alışveriş bu rakamın %55’ini oluşturuyor.
3. Black Friday ve Cyber Monday – 24 ve 27 Kasım 2023: Black Friday, ABD’de 9,2 milyar dolarlık rekor harcamayla yılın en yoğun alışveriş günü. Cyber Monday, Amerikalıların %25 daha fazla harcama yaptığı diğer bir önemli tarih.
4. Ücretsiz Kargo Günü – 14 Aralık 2023: Noel öncesi ürün teslimatı garanti eden bu etkinlik, her yıl popülaritesini artırıyor.
5. Noel – 24-25 Aralık 2023: ABD’de Noel alışverişi için yıllık ortalama harcama 1.000 dolar civarında. Oyuncak, kıyafet ve hediye kartları en popüler kategoriler.
Geçtiğimiz yılın aynı döneminden temel veriler
Adoba Analytics verilerine göre çevrimiçi Black Friday satışları %2,3 bir ivmeyle 9,12 milyar dolara ulaşırken, Cyber Monday gelirleri %5,8 artışla 11,3 milyar dolara çıktı.
Cyber 5 (Black Friday’den Cyber Monday’e) çevrimiçi satışları toplamda %4 arttı ve toplam harcama 35,27 milyar dolar oldu. 2022’nin Cyber 5 döneminde en yoğun alışveriş Black Friday’de yaşandı. Tüketicilerin %88’i bu günde, %50’si ise Cyber Monday’de alışveriş yaptı. Ayrıca, %37’si 2021 dönemine göre daha fazla online alışveriş yaptığını belirtti. 2022 Black Friday hafta sonunda fiziksel mağazaları ziyaret edenlerin sayısı 122,7 milyonu geçti, bu 2021’e göre %17’lik bir artış. Ancak, 130,2 milyon çevrimiçi alışveriş gerçekleşti.
Z kuşağının %95’i online alışverişi tercih ediyor
Uluslararası Alışveriş Merkezleri Konseyi’nin (ICSC) yaptığı Z Kuşağı Tüketicisinin Yükselişi anketi, bu kuşağın internet alışverişlerinde müşteri geribildirimlerini yorumlardan izlediklerini, fiyat karşılaştırması yaptıklarını, anlık indirimleri takip ederek fırsatlar yakaladıklarını ve kaliteli ürünleri daha kolay ayırt edebildiklerini ortaya koyuyor. ICSC’in anketine göre, Z kuşağının %95’i internetten alışveriş yapmayı tercih ediyor. İnternet alışverişlerinde rahatlık ve hız için ekstra ödeme yapmayı kabul edenlerin oranı %48 olarak belirtiliyor. Alışverişlerinde %85’i Tiktok, Instagram gibi sosyal medya platformlarından etkilendiklerini belirten gençlerin %54’ü ise markaların internet sitelerini inceleyerek ürün satın alıyor.
E-ticarette lüks tüketim harcamaları katlanarak artıyor
Yaklaşık 15 bin e-ticaret sitesinin verilerine göre lüks tekstil giyim kategorisinde 2021 yılında ciro rakamı 1 milyar 743 milyon 274 bin 549 TL iken, bu rakam 2022’de 3 milyar 685 milyon 195 bin 334 TL’ye yükseldi. 2023’ün ilk 8 ayında ise bu tutar 4 milyar 835 milyon 219 bin 070 TL olarak gerçekleşti. Yıl sonuna kadar bu rakamın en az 7 milyar TL’ye ulaşarak geçen yılın iki katına yükselmesi bekleniyor.
Hepsiburada, online alışverişte yorum deneyimini zenginleştiriyor
Yapay zeka teknolojilerini iş ortaklarına ve müşterilerine daha iyi bir deneyim sunmak için yoğun şekilde kullanan Hepsiburada, yapay zekaya dayalı projelerine bir yenisini ekliyor.
Bu doğrultuda son zamanların öne çıkan üretken yapay zeka ürünü Chat GPT’yi kullanarak Değerlendirme Özeti bölümünü belli başlı kategoriler ve ürünler için devreye almaya başlayan Hepsiburada gerçekleştirilen entegrasyon ile platformda yer alan ürünler hakkında yapılan tüm tüketici yorumlarını Chat GPT ile analiz ederek tamamen tarafsız bir şekilde özetliyor ve kullanıcılar bu sayede sayısı binleri bulan yorumların içinde kaybolmadan ürün hakkında çok hızlı şekilde bilgi edinebiliyor. Hepsiburada sunmaya başladığı yapay zekaya dayalı değerlendirme özeti uygulamasının kapsamını zaman içerisinde daha da genişleterek tüm kategorilere ve ürünlere yaymayı planlıyor.
Türkiye e-ticaret sektöründe bir ilk
Diğer kullanıcılara ait ürün deneyimlerinin daha kolay incelenmesini sağlamak için geliştirilen ve ilk kez Türkiye’de Hepsiburada tarafından hayata geçirilen bu yeni entegrasyon sayesinde kullanıcılar, yorumları tek tek okumak yerine, bu uygulama sayesinde tüm yorumların bir paragraflık özetini okuyarak ürün ve kullanıcıların deneyimleri hakkında bilgi sahibi olabiliyor.
Chat GPT ile Hızlı Yorum
Hızlı Yorum adı verilen uygulamada Chat GPT entegrasyonu sayesinde, bazı kategorilerde kullanıcıya satın aldığı ürün ile ilgili daha önceden farklı kullanıcılar tarafından yapılan yorumlarda ağırlıklı olarak yer alan anahtar kelimeler sunuluyor. Kullanıcı satın aldığı ürünle ilgili uygun bulduğu tanımlamaları ve anahtar kelimeleri seçerek, yapay zeka desteğiyle hazırlanmış yorumunu görebiliyor.
E-ticaret faaliyetleri küresel ölçekte istikrarlı bir büyüme sergiliyor
Amazon Türkiye ve PwC Türkiye iş birliği ile yayımlanan Türkiye’deki KOBİ’lerin E-Ticaret Görünümü raporunda yer alan bilgilere göre çevrimiçi işlemlerin hızlı bir şekilde tamamlanmasına olanak tanıyan ve güvenli çevrimiçi ödeme yöntemleri sunan gelişmiş ve yenilikçi e-ticaret teknolojilerinin yaygınlaşmasıyla birlikte, e-ticaret faaliyetleri küresel ölçekte istikrarlı bir büyüme sergiliyor.
Türkiye’de sunulan e-ihracat teşvikleri
Raporda Türkiye’de faaliyet gösteren şirketlere sunulan e-ihracat teşvikleri hakkında da faydalı bilgilere yer veriliyor. Teşviklerden öne çıkanlar şu şekilde özetleniyor:
• Pazara Giriş Raporu Desteği: Pazara giriş stratejilerini detaylandıran sektörel, hedef ülke ve e-ihracat odaklı raporlar için parasal destek.
• Dijital Pazaryeri Tanıtım Desteği: E-ihracat konsorsiyumları ve e-ticaret sitelerine pazaryeri operatörlerinde verilen dijital reklamlara ilişkin nakit destek.
• E-ihracat Tanıtım Desteği: Pazaryerleri, B2B platformları, e-ticaret siteleri veya e-ihracat konsorsiyumlarında faaliyet gösteren markaların pazarlama giderleri.
• Sipariş Karşılama Hizmeti: Yararlanıcı giderleri (şirketler, e-ihracat konsorsiyumları, perakende e-ticaret siteleri ve pazaryerleri).
• Yurt Dışı Depo Kiralama Desteği: E-ihracat konsorsiyumları, e-ticaret siteleri ve pazaryerleri ürünlerinin hızlı teslimatını sağlamak ve iade süreçlerini yönetmek için yurt dışında kiralanan depoların kira giderleri.
• Yurt Dışı Pazaryeri Entegrasyon Desteği: E-İhracat Konsorsiyumu’nun yurt dışı pazaryeri, perakende e-ticaret siteleri ve yurt içinde yapılacak entegrasyon hizmetleri ile ilgili giderler.
• Çevrimiçi Mağaza ve Hedef Ülke E-ticaret Paydaşlarından Hizmet Desteği: Şirketlerin, e-ihracat konsorsiyumlarının ve perakende e-ticaret sitelerinin hedef ülkelerin yurt dışı pazarlarında çevrimiçi mağazalarının açılmasına ilişkin harcamaları.
• Pazaryeri Komisyon Gideri Desteği: Yurt dışı pazaryerleri aracılığıyla gerçekleştirilen hedef ülkelerdeki pazaryeri komisyon giderleri.
