Tehlikeli mallar, taşındığında sağlık, güvenlik, varlıklar veya çevre için risk oluşturan maddelerdir. Taşınmadıklarında bile yani depolandıklarında risk oluşturan bazı tehlikeli mallar, tehlikeli maddeler olarak bilinir. Tehlikeli mallara bir örnek, halk sağlığı veya çevre için önemli veya potansiyel tehditler içeren tehlikeli atıklardır.
Tehlikeli maddeler genellikle kimyasal içeriklere sahiptir. Tehlikeli madde ekipleri, radyoaktif, yanıcı, patlayıcı, aşındırıcı, oksitleyici, boğucu, biyolojik olarak tehlikeli, toksik, patojenik veya alerjenik malzemeleri içeren tehlikeli malları işlemek için özel olarak eğitilmiş personeldir. Ayrıca, sıkıştırılmış gazlar ve sıvılar gibi fiziksel koşullar veya bu tür malzemeleri veya kimyasalları içeren tüm mallar dahil olmak üzere; sıcak malzemeler veya belirli durumlarda onları tehlikeli kılan diğer özelliklere sahip olabilecekler de dahildir.
Tehlikeli mallar genellikle saklama kabı, taşıma aracı veya depolandığı bina üzerindeki baklava şeklindeki işaretlerle gösterilir. Her bir işaretin rengi tehlikesini gösterir, örneğin, yanıcı kırmızı ile gösterilir, patlayıcı turuncu ile gösterilir, Yanıcı olmayan ve toksik olmayan bir gaz yeşil ile gösterilir.
Tehlikeli malların taşınması en çok zarar verecek operasyondur. Bu nedenle tehlikeli malların lojistiği bütün dünyada geçerli olan kurallara bağlanmıştır. En yaygın olarak uygulanan kurallar, tehlikeli malların taşınmasına yönelik olandır. Birleşmiş Milletler Ekonomik ve Sosyal Konseyi, çoğu bölgesel, ulusal ve uluslararası düzenleyici planın temelini oluşturan Tehlikeli Malların Taşınmasına ilişkin BM Tavsiyelerini yayınlar. Örneğin, Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü, tehlikeli maddelerin hava yoluyla taşınması için BM modeline dayalı, ancak hava taşımacılığının benzersiz yönlerini barındıracak şekilde değiştirilmiş tehlikeli mal düzenlemeleri geliştirmiştir. Uluslararası Hava Taşımacılığı Birliği tarafından, yaygın olarak kullanılan IATA Tehlikeli Mallar Düzenlemelerini (DGR) oluşturmak için bireysel havayolu ve hükümet gereklilikleri buna dahil edilmiştir. Benzer şekilde, Uluslararası Denizcilik Örgütü (IMO), tehlikeli maddelerin deniz yoluyla taşınması için Uluslararası Denizcilik Tehlikeli Maddeler Kodunu (“IMDG Kodu”, Uluslararası Denizde Can Güvenliği Uluslararası Sözleşmesi’nin bir parçası) geliştirmiştir. IMO üyesi ülkeler, denizde tehlikeli madde dökülmesi durumunda tazminat sağlamak için HNS Sözleşmesini de geliştirmiştir.
Uluslararası Demiryolu Taşımacılığına İlişkin Hükümetler arası Kuruluş, Tehlikeli Malların Demiryoluyla Uluslararası Taşınmasına ilişkin düzenlemeleri (“RID”, Uluslararası Demiryolu Taşımacılığına İlişkin Sözleşmenin bir parçası) geliştirmiştir. Karayolu taşıması için ADR adını verdiğimiz kurallar düzenlenmiştir. Birçok ülke, tehlikeli mal taşımacılığı düzenlemelerini, organizasyon ve özel gereksinimler açısından BM modeliyle uyum sağlayacak şekilde ayrıca yapılandırmıştır.
Tehlikeli maddelerle ilgili risklerin azaltılması, bunların taşınması, kullanılması, depolanması ve bertaraf edilmesi sırasında güvenlik önlemlerinin alınmasını gerektirebilir. Çoğu ülke tehlikeli maddeleri yasalarla düzenlemektedir ve bunlar aynı zamanda birçok uluslararası anlaşmaya tabidir. Buna rağmen, farklı ülkeler aynı ürün için farklı sınıf etiketler kullanabilir.
Tehlikeli mallarla uğraşan kişiler genellikle koruyucu ekipman giyerler ve büyük şehir itfaiyelerinin genellikle kazalar ve dökülmelerle başa çıkmak için özel olarak eğitilmiş bir müdahale ekibi vardır. İşlerinin bir parçası olarak tehlikeli maddelerle temas edebilecek kişiler de, maruz kalmalarının mesleki maruz kalma limitlerini aşmadığından emin olmak için genellikle izleme veya sağlık gözetimine tabi tutulur.
Tehlikeli maddelerin kullanımına ve taşınmasına ilişkin yasa ve yönetmelikler, maddenin etkinliğine ve durumuna göre değişiklik gösterebilir. Örneğin, işyerinde kullanımları için bir dizi gereklilik geçerli olabilirken, dökülme müdahalesi, tüketici kullanımı için satış veya nakliye için farklı bir dizi gereklilik geçerli olabilir.
Tehlikeli malların taşınması için yapılan düzenlemelerinden biri, acil durumlarda yardımcı olması için, bu tür ihtiyaç durumlarında nasıl davranılacağına dair yazılı talimatların sürücü kabininde kolayca erişilebilir şekilde taşınmasıdır.
Tehlikeli madde gönderileri ayrıca gönderici tarafından hazırlanmış bir tehlikeli madde taşıma belgesi gerektirir. Genellikle gerekli olan bilgiler, gönderenin adını ve adresini içerir; alıcının adı ve adresi; miktarları, sınıflandırmaları ve ambalajlarıyla birlikte her bir tehlikeli maddenin tanımı ve acil durum iletişim bilgileri. Ortak formatlar, hava kargoları için IATA tarafından yayınlananları ve deniz kargoları için IMO tarafından yayınlananları içerir. Kara taşımaları için ADR belgeleri düzenlenmektedir.
ATİLLA YILDIZTEKİN
Tedarik Zinciri ve Lojistik Yönetim Danışmanı
